«Ανησυχώ πάρα πολύ. Η Ε. κλαίει κάθε βράδυ και λέει πως δεν θέλει να πάει σχολείο. Ξέρω ότι έχει καλούς δασκάλους και μερικούς φίλους που ενδιαφέρονται πραγματικά. Δεν μπορώ να καταλάβω τι πάει στραβά.»
«Ο Κ. ανησυχεί σχεδόν για τα πάντα! Ακόμη και η μικρότερη αλλαγή στο καθημερινό του πρόγραμμα τον αναστατώνει. Μερικές φορές οι ανησυχίες του φτάνουν σε τέτοιο βαθμό που αρρωσταίνει.»
«Η Μ. θα γράψει ένα γραπτό διαγώνισμα τον επόμενο μήνα και έχει ήδη αγχωθεί. Της είπα πως δεν υπάρχει λόγος γιατί είναι καλή μαθήτρια και καλά προετοιμασμένη, απλά αναστατώνεται για τα πάντα, εβδομάδες πριν συμβούν.»
«Πρέπει να αλλάξουμε και πάλι πόλη. Τα παιδιά μόλις που έχουν εγκλιματιστεί στο σχολείο και ανησυχώ πως μία ακόμη μετακόμιση θα επηρεάσει την απόδοσή τους.»
«Ο Γ. είναι πολύ μικρός για να έχει τόσους πονοκεφάλους. Ο γιατρός ισχυρίζεται ότι σχετίζονται με το άγχος. Έχουμε δοκιμάσει τα πάντα για να τον κάνουμε να χαλαρώσει και να σκέφτεται θετικά για τον εαυτό του αλλά μάλλον νομίζει ότι δεν είναι αρκετά καλός για τίποτα.»
Οι παραπάνω ανησυχίες γονέων ίσως είναι όλες ή μόνο μερικές από αυτές που καθημερινά έχετε ακούσει.
Η ζωή ενός παιδιού είναι δίχως άλλο γεμάτη αλλαγές και περιόδους αβεβαιότητας. Μερικές από αυτές τις αλλαγές μπορεί να αποτελούν την ευκαιρία για να αφήσουν πίσω τους ανεπιθύμητες καταστάσεις, αναζητώντας νέες επιλογές και προοπτικές και συνεπώς να συνοδεύονται από ευχάριστα συναισθήματα και ενθουσιασμό ή ανακούφιση. Άλλες πάλι μπορεί να συνοδεύονται από συναισθήματα θλίψης, θυμού, απογοήτευσης ή και συνδυασμό όλων αυτών των αρνητικών συναισθημάτων.
Μπορεί για μερικά παιδιά οι αλλαγές να είναι εύκολες και διαχειρίσιμες, για κάποια άλλα, όμως, μπορεί να αποτελέσουν μία δύσκολη και στρεσογόνα εμπειρία με δυσάρεστες συνέπειες για την ψυχική τους υγεία.
Οι τρόποι με τους οποίους τα παιδιά βιώνουν και εκφράζουν τα συναισθήματά τους κατά ένα μέρος ορίζονται από το αναπτυξιακό τους επίπεδο και κατά το άλλο ενισχύονται από το κοινωνικό περιβάλλον και τις αντιδράσεις του, από οικογενειακές και πολιτισμικές επιρροές και από τις προηγούμενες εμπειρίες του παιδιού.
Αναλογιστείτε για παράδειγμα ότι τα παιδιά, σπάνια μας ακούνε να μιλάμε για το πώς αισθανόμαστε. Ή πολλές φορές άθελά μας μπορεί να έχουμε περάσει το μήνυμα ότι κάποια συναισθήματα δεν είναι αποδεκτά και γι’ αυτό δεν θα πρέπει να εκφράζονται… «Μην θυμώνεις», «Μην κλαις», «Μην νευριάζεις».
Αυτές οι αρνητικές προτροπές των γονέων μπορούν να προκαλέσουν σύγχυση με το συναίσθημα γενικότερα, ωστόσο τα παιδιά θα πρέπει να γνωρίζουν πως κάθε συναίσθημα είναι αποδεκτό, ακόμα και αν είναι οδυνηρό. Είναι αποδεκτό να νιώθω λυπημένος όταν έχω χάσει κάτι, είναι αποδεκτό να αισθάνομαι απογοητευμένος όταν κάποιος με αδικεί, είναι αποδεκτό να θυμώνω όταν μια κατάσταση μου προκαλεί εκνευρισμό.
Ως σημείο έναρξης για να βοηθήσετε τα παιδιά να αναγνωρίσουν τα συναισθήματά τους, αλλά και να τα αντιμετωπίσουν ικανοποιητικά και με κατάλληλο τρόπο, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε μια απλή τεχνική με τρία βήματα:
1. Πείτε αυτό που είδατε, ακούσατε και αισθανθήκατε. (“Προηγουμένως που σε έσπρωξε ο Γιώργος φάνηκε πραγματικά εκνευρισμένος. Εσύ φάνηκες έκπληκτος”.)
2. Κάνετε μια υπόθεση σχετικά με το συναίσθημα. (“Είναι σκληρό να έχεις ξοδέψει χρόνο και κόπο και να αφοσιώνεσαι σε κάτι προσπαθώντας για το καλύτερο αποτέλεσμα και ύστερα κάποιος να έρχεται και να στο καταστρέφει. Πρέπει να ένιωσες πολύ απογοητευμένος και στεναχωρημένος”.)
3. Διαχωρίστε το συναίσθημα από την πράξη. (“Είναι αποδεκτό να νιώθεις θυμωμένος, αλλά δεν μπορείς να σπρώχνεις ή να χτυπάς άλλα παιδιά”.)
Ωριμάζοντας, οι διαδικασίες σκέψης ενός παιδιού και οι τρόποι με τους οποίους εκτιμά καταστάσεις θα αρχίσουν να παίζουν σημαντικό ρόλο στον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνεται, ερμηνεύει και ρυθμίζει τα συναισθήματά του.
Συνοψίζοντας, είναι γενικά παραδεκτό ότι στην εφηβεία και κατά τα πρώτα χρόνια της ενηλικίωσης συντελούνται πολλές αλλαγές (αλλαγές στο σχολικό περιβάλλον, αναχώρηση από το σπίτι στο πανεπιστήμιο, νέες προοπτικές κ.ά.), άλλες συναρπαστικές και άλλες ανησυχητικές, οι οποίες εάν δεν αντιμετωπιστούν εγκαίρως από τους νέους, μπορεί να οδηγήσουν σε ψυχικές επιπλοκές ή ακόμα και ψυχικές παθήσεις.
Οι μισές από τις ψυχικές ασθένειες ξεκινούν στην ηλικία των 14 ετών, αλλά στις περισσότερες φορές δεν ανιχνεύονται και δεν λαμβάνουν την κατάλληλη θεραπεία. Η κατάθλιψη αυτήν την στιγμή είναι η τρίτη αιτία νοσηρότητας σε εφήβους. Η αυτοκτονία είναι η δεύτερη αιτία θανάτου ατόμων από 15-29 ετών. Η επιβλαβής χρήση αλκοόλ και εξαρτησιογόνων ουσιών από εφήβους, αποτελεί μείζον θέμα σε πολλές χώρες, γεγονός που είναι δυνατόν να οδηγήσει σε επικίνδυνες και επιβλαβείς συμπεριφορές. Τέλος, οι διατροφικές διαταραχές αποτελούν ένα από τα πιο ανησυχητικά ζητήματα για τους νέους.
Στοιχεία, λοιπόν, έρχονται να αποδείξουν ότι η προώθηση και η προστασία της ψυχικής υγείας των εφήβων έχει πλεονέκτημα, όχι μόνο στην υγεία τους βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα, αλλά και στις εθνικές οικονομίες και στην κοινωνία. Με υγιείς νέους ανθρώπους ικανούς να συνεισφέρουν περισσότερο στην οικονομία, στην οικογένεια, στην κοινωνία εν γένει και στην κοινότητα, επιτυγχάνεται η ευημερία και η ανάπτυξη σε κάθε επίπεδο.
Θεωρείται σημαντικό, λοιπόν, να επενδύσουμε στην πρόληψη ώστε να οικοδομήσουμε το ψυχικό σθένος από μικρή ηλικία στα παιδιά με το οποίο θα είναι ικανά να ανταπεξέλθουν σε κάθε δύσκολη περίσταση στην μετέπειτα ζωή τους. Η πρόληψη αρχίζει με την αναγνώριση και την κατανόηση των πρώιμων μηνυμάτων και συμπτωμάτων της ψυχικής διαταραχής/ασθένειας.
Επίσης, ένας στους τέσσερις (1/4) ενήλικες, κάποια στιγμή, θα βιώσει ψυχικές δυσκολίες αλλά πολλοί από αυτούς θα λάβουν μικρή ή και καθόλου βοήθεια όταν βρεθούν σε ανάγκη. Αντίθετα, άτομα με προβλήματα σωματικής υγείας που θα βρεθούν σε ανάγκη, στην πλειοψηφία τους θα λάβουν πρώτες βοήθειες σε πρωτοβάθμιο επίπεδο περίθαλψης.
Αποδεικνύεται με αυτόν τον τρόπο πόσο σημαντική είναι η παροχή πρώτων βοηθειών ψυχικής υγείας οι οποίες θα καλύπτουν τόσο την κοινωνική όσο και την ψυχολογική υποστήριξη ατόμων σε κρίση ώστε να γίνει με τον καιρό καθόλα διαθέσιμη.
Οι πρώτες βοήθειες για την Ψυχική Υγεία (Α΄ ΒΨΥ), περιλαμβάνουν τα ακόλουθα βήματα:
1. Εκτίμηση των αναγκών και των ανησυχιών.
2. Παροχή βοήθειας για την κάλυψη των βασικών αναγκών (τροφή, νερό, κτλ.)
3. Ακρόαση των συνανθρώπων μας, χωρίς άσκηση πίεσης για να μιλήσουν.
4. Καθησυχασμός των ατόμων και βοήθεια για να αισθανθούν ηρεμία και ανάταση.
5. Παροχή βοήθειας για διασύνδεση με παροχή πληροφοριών, διασύνδεση με υπηρεσίες και κοινωνική υποστήριξη.
6. Προστασία από περαιτέρω βλάβη.
Ξανθού Εμμανουέλα
Ψυχολόγος Msc
Βιβλιογραφία:
Plummer, D. (2009). Αλλαγές, άγχος, αγωνίες. Πώς να βοηθήσετε το παιδί να τα αντιμετωπίσει. Αθήνα: Εκδόσεις Πατάκη
The Sphere Handbook: Humanitarian Charter and Minimum Standards in Humanitarian Response – 2011 edition
Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας για την Ημέρα Ψυχικής υγείας 2016: «Αξιοπρέπεια στην Ψυχική Υγεία – Πρώτες Βοήθειες Ψυχολογικής και Ψυχικής Υγείας για όλους».
Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας για την Ημέρα Ψυχικής υγείας 2018: «Νέοι άνθρωποι και ψυχική υγεία σε έναν κόσμο που αλλάζει».
Δημοσίευση: 8/10/18 11:51 ΠΜ